Əvvəlki başlıqlar altında da bəhs etdiyimiz kimi, Allah hər dövrdə mömin qulları vasitəsilə insanları Quran əxlaqına və Öz rizasına uymağa çağırmışdır. Lakin səmimi olaraq iman edənlərdən başqa insanların böyük hissəsi bu çağırışa tabe olmamış və özlərinin xeyiri üçün deyilən bu sözlərə pis sözlə, üsyanla, inkarla və lağla cavab vermişdirlər. Bunun ən bariz nümunələrini Quranda keçən peyğəmbər hekayələrində və möminlərlə cahil insanlar arasında keçən danışıqlarda görmək mümkündür.
Burada mühüm bir xüsusa diqqət çəkməkdə fayda var. Quranda xəbər verilənlər keçmiş dövrlərdə yaşamış inkarçıların verdikləri pis reaksiyalardır. Ancaq onlarla əlaqədar bildirilənləri oxuyarkən bu rəftarların keçmişdə qaldığını, bir daha yaşanmayacağını düşünmək səhv olar. Eyni rəftar pozuqluqları bugünkü gündə də, keçmişdəkilərə bənzər şəkildə davam etdirilir və gələcəkdə də davam etdiriləcək. Buna görə də keçmiş qövmlərlə əlaqədar hekayələri oxuyarkən hər insanın bunlardan özü üçün də pay götürməsi, keçmişdə edilmiş səhvləri təkrarlamamaq üçün onların uğradıqları aqibətdən ibrət almalıdır.

Həmçinin özünə verilən öyüdlərə qulaq asmayan bir insan, keçmiş qövmlərlə əlaqədar bildirilən ayələrdə nümunə verilən ifadələrə baxaraq; "mən bu sözləri söyləmirəm, deməli, Quranda bəhs edilən bu insanlardan deyiləm" deyə də düşünməməlidir. Çünki əsil əhəmiyyətli olan deyilən sözlərin ardındakı baxış prizması və düşüncə tərzidir. Hazırkı dövrdə bəzi insanlar eynilə Quranda bildirilən insanlarla eyni sözləri işlətdiyi halda, bəziləri də fərqli sözlər və fərqli rəftarlarla eyni zehniyyəti davam etdirə bilirlər. Çünki yaşanan dövr dəyişsə də, doğru yolla getməyən, öyüddən üz döndərən, təkəbbürlənən inkarçı zehniyyət dəyişmir. Aradan əsrlərin keçməsi Quranda bildirilən həqiqətləri dəyişdirməz. Necə ki, Quranda Nuh qövmünün yalanlaması kimi, onlardan sonra gələn bir çox qövmün də bənzər rəftarı davam etdirdiyi belə bildirilmişdir:

Onlardan əvvəl Nuhun xalqı və sonrakı əlbir dəstələr də elçiləri yalançı saydılar. Hər ümmət öz elçilərini yaxalamağa qəsd edirdi. Onlar həqiqətin yalan olduğunu sübuta yetirmək üçün batil sözlərlə mübahisə aparırdılar. Mən də onları yaxaladım. Bir görəydin Mənim cəzam necə oldu! (Mümin surəsi, 5)

Halbuki bu qövmlərə göndərilən elçilər və onlara tabe olan müsəlmanlar, bu insanları alovlu odun əzabı ilə açıq şəkildə xəbərdar ediblər. Öz batil dinlərini Allahın dinindən üstün tutan insanların həm dünyada, həm də axirətdə ziyana və əzaba məruz qalacaqlarını xəbər veriblər. Çünki bu insanların uyduqları yol Allahın yolu deyil, şeytanın yoludur. Şeytan isə insanları qurtuluşa deyil, cəhənnəm oduna çağırar. Allah bu həqiqəti bir ayəsində belə bildirir:

Şübhəsiz ki, şeytan sizin düşməninizdir, siz də onu düşmən sayın. O öz tərəfdarlarını Od sakini olmağa çağırır. (Fatir surəsi, 6)

Möminlər bu insanları Allahın rizasına, rəhmətinə və cənnətinə çağırdıqları halda, onlar özlərinə deyilənlərə əməl etməməklə və üz döndərməklə onsuz da şeytanın bu dəvətinə uymuş olarlar. Əlbəttə ki, hər kimdən soruşulsa o; "mən Qurana uymuram, şeytanın çağırışına uyuram" deyə bir şey söyləməz; hətta bunu qətiyyən rədd edər. Amma inkarçılar qəbul etsələr də, etməsələr də gözəl sözə əməl etməməklə həqiqətən bu seçimi etmiş olurlar.
İman edənlərin cənnətə və Allahın bağışlamasına çağırmasını dinləməyib, şeytanın çağırışına tabe olanlar və onun vəd etdiyi uzun ömürə inananlar isə axirətdə tamamilə ziyana məruz qalacaqlar. Arxasınca getdikləri şeytan onları yarı yolda tərk edəcək. Allah şeytanın yoluna uyan insanların axirətdə necə vəziyyətə düşəcəklərini digər bir ayəsində belə xəbər verir:

İş bitdikdə şeytan deyəcək: “Həqiqətən də, Allah sizə gerçək vəd vermişdi. Mən də sizə vəd vermişdim, lakin sizə yalan danışdım. Mənim sizin üstünüzdə heç bir hökmranlığım yox idi. Sadəcə mən sizi dəvət etdim, siz də dəvətimi qəbul etdiniz. Buna görə də məni yox, özünüzü qınayın. Nə mən sizi xilas edə bilərəm, nə də siz məni xilas edə bilərsiniz. Heç şübhəsiz ki, mən əvvəllər də sizin məni Allaha şərik qoşmağınızı rədd etmişdim”. Həqiqətən, zalımlar üçün ağrılı-acılı bir əzab hazırlanmışdır. (İbrahim surəsi, 22)

Ən başda ifadə etdiyimiz kimi, imtahan mühitinin bir tələbi olaraq bütün insanları dünyada həm şeytan, həm də möminlər dəvət edər. Lakin necə bir seçim edəcəyi insanın özündən asılıdır. İnsan unutmamalıdır ki, hər kəs əbədi həyatını bu seçiminə uyğun şəkildə yaşayacaq. Şeytanın dəvətini qəbul edənlər cəhənnəm əhlindən olacaq, gözəl sözə əməl edənlər isə sonsuz cənnətlə qarşılıq görəcəklər. Öyüd alıb düşünmək və gözəl sözə əməl etmək hər insanın özündən asılıdır:

... Onlar Oda çağırırlar. Allah isə Öz izni ilə Cənnətə və bağışlanmağa dəvət edir. O, Öz ayələrini insanlara bəyan edir ki, bəlkə, düşünüb ibrət alsınlar.
(Bəqərə surəsi, 221)